Do Unii Europejskiej: nie handlujcie ludźmi i przyrodą

Dlaczego jest to ważne?

Komisja Europejska chce nam urządzić kopalnianą bonanzę. Całkowicie podporządkowała się żądaniom wielkich koncernów wydobywczych w Europie i poza jej granicami. Komisja opracowała plan, który ma pozwolić na zwiększenie produkcji pojazdów, tak aby ich producenci i koncerny wydobywcze mogły pomnażać swoje zyski. Jednocześnie Komisja promuje swój plan jako „zielony”, mając być może nadzieję, że damy się na to nabrać.

Wspólnie z lobby przemysłu wydobywczego [i] Unia Europejska przygotowała listę 34 surowców krytycznych niezbędnych do tak zwanej transformacji energetycznej, a 16 z nich uznała dodatkowo za „strategiczne”. [ii] [iii] Następnie przedstawiła projekt przepisów, które pozwolą wydobywać te surowce jak najszybciej. Przepisy te noszą nazwę Ustawy o surowcach krytycznych. [iv] Parlament Europejski i ministrowie przemysłu krajów członkowskich Unii są gotowi dać tej ustawie zielone światło jeszcze przed końcem tego roku.

Nowoczesne kopalnie wyglądają inaczej niż te tradycyjne, które znamy. To operacje przemysłowe na wielką skalę. Tam, gdzie powstają, coraz częściej zmuszają całe społeczności do przesiedlenia, niszczą olbrzymie obszary lasów i gruntów rolnych, a także zanieczyszczają wodę i powietrze, tworząc gigantyczne składowiska toksycznych odpadów. W swoich procesach przemysłowych wykorzystują olbrzymie ilości toksycznych chemikaliów, które w przeszłości nieraz przenikały do środowiska i powodowały długotrwałe szkody. [v] Nie inaczej będzie z kopalniami służącymi „zielonej” transformacji energetycznej. Przeciwnie: te kopalnie są jeszcze bardziej niebezpieczne, ponieważ związane ze zmianą klimatu zdarzenia takie jak nagłe powodzie i susze sprawiają, że wypadki stają się częstsze i trudniej nad nimi zapanować.

Unia Europejska i wielkie koncerny wydobywcze zdają sobie sprawę, że nowe kopalnie wywołają opór lokalnych społeczności i ogółu obywateli. Dlatego zabezpieczyły się przed nim. Proponowane przepisy narzucają proces szybkiego wydawania zezwoleń i ograniczają prawo strony społecznej do partycypacji i do uczciwego procesu. [vi] Jeśli te przepisy wejdą w życie, nowe kopalnie będzie można klasyfikować jako „strategicznie ważne” – a to będzie oznaczać łamanie praw człowieka i lokalnych przepisów oraz wywłaszczanie społeczności domagających się ochrony swojego środowiska. [vii] Projekty mogą być też włączane do niewiążących systemów certyfikacji, które bezpośrednio łamią umowy międzynarodowe. [viii] A gdyby tego było jeszcze mało, Komisja Europejska może dopisywać do listy nowe surowce, jakie uzna za konieczne.

Prawa lokalnych społeczności i ludności rdzennej oraz prawa o ochronie przyrody, której zagraża inwazja projektów wydobywczych, są fundamentem sprawiedliwej zielonej transformacji. Każda społeczność i wszyscy ludzie muszą mieć prawo do uczestnictwa w procesie decyzyjnym, które obejmuje także prawo do odmowy. [ix] Transformacja energetyczna, która nie zajmuje się niezrównoważonym modelem konsumpcji w Europie i której priorytetem nie będzie ograniczenie produkcji [x], podatki majątkowe i inne rozwiązania niezwiązane z wydobywaniem surowców, nie zasługuje na miano zielonej [xi] ani nie może być uznawana za politykę ochrony środowiska.

Co stanie się z bezcennymi skarbami przyrody? Nawet obszary chronione, takie jak Natura 2000, głębiny morza ani Arktyka nie są wyłączone spod nowego prawa. Wszędzie tam będą mogły powstawać nowe kopalnie. A przecież wydobycie surowców nigdy nie powinno być prowadzone na obszarach, które są objęte ochroną, które stanowią dobro wspólne lub które miejscowa społeczność uważa za święte. [xii] Kiedy bezcenne zasoby naturalne takie jak woda są narażane dla zysku prywatnych firm, wszyscy mamy poważny problem!

Ale nie wszystko jeszcze stracone. Od Europy po Amerykę Łacińską obywatele i całe społeczności widzą, jak jeden po drugim powstają kolejne szemrane plany budowy kopalń w ich sąsiedztwie, prezentowane jako „zielone”. Dlatego teraz nie zgadzają się na nową kopalnianą bonanzę. Stawiają zawzięty opór, ale jeśli nie chcemy, by to nowe prawo weszło w życie, musi nas być naprawdę dużo i musimy zrobić wokół tego wielki hałas!

Mamy plan działania. Wiosną przyszłego roku obywatele i obywatelki UE wybiorą nowy Parlament Europejski. To oznacza, że obecni posłowie i posłanki są bardziej wyczuleni na nasz głos. A to daje nam szansę. Zażądajmy, by odrzucili Ustawę o surowcach krytycznych. Niech usłyszą od nas jasno i wyraźnie, że nie zgadzamy się na stawianie zysków koncernów wydobywczych ponad prawami człowieka i ochroną środowiska.

Posłowie mogą odrzucić nowe przepisy – albo ryzykować, że nie wybierzemy ich ponownie.

Podpisz petycję i wyślij europosłom wyraźny sygnał, że domagasz się sprawiedliwej zielonej transformacji, która ludzi i przyrodę stawia ponad zyskami koncernów wydobywczych. Nie mamy czasu do stracenia!

[i] Sojusz CRM Alliance skupia zrzeszenia przedsiębiorstw reprezentujących branże związane z substancjami określonymi przez Komisję Europejską jako „krytyczne”

[ii] Coraz więcej szkód z „zielonej” infrastruktury. A.Dunlap. 

[iii] Europejska Ustawa o surowcach krytycznych

[iv] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52023PC0160 https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-9-2023-0260_EN.html#_section1

[v] Problemy z odpadami wydobywczymi na świecie od 1915 r.

[vi] BBC: Prezes koncernu wydobywczego LKAB Jan Mostrom zabiega w UE o przyspieszenie wydawania koncesji

[vii] „Tak” dla życia znaczy „nie” dla górnictwa: 10 powodów, dla których systemy certyfikacji nie są rozwiązaniem

[viii] Między innymi Porozumienie regionalne o dostępie do informacji, partycypacji publicznej i sprawiedliwości w kwestiach dotyczących środowiska w Ameryce Łacińskiej i krajach Basenu Morza Karaibskiego.

[ix] Europejskie Biuro Ochrony Środowiska: Prawo do odmowy – przewodnik prawny

[x] Chile: Kolonialny cień zielonej motoryzacji // „Alternatywne życie” zielonego ekstraktywizmu

[xi] A.Dunlap: Koniec „zielonych” iluzji: Energia odnawialna na skalę przemysłową to paliwa kopalne+